عُلَوی ، سید مْجتَبی ] 1282 ش – 1375 ش [
«سید مجتبی علوی» ملقب به آقابزرگ[نام جد وی]در 13 بهمن 1282 ش در خانواده ای بازرگان و مشروطه خواه در تهران به دنیا آمد. پدرش، ابوالحسن از مبارزین آزادیخواه دوران جنبش مشروطیت، پسر بزرگ حاج «محمد صراف» مشروطه خواه و نماینده دوره اول مجلس شورای ملی بود و مادرش «خدیجه قمر السادات» نوه آیت الله طباطبایی رکن رکین مشروطیت ایران بود .
«ابوالحسن» در سال 1302 ش دو پسر خود (مرتضی و آقابزرگ) را برای تحصیل به آلمان آورده بود. آقا بزرگ پس از پایان تحصیلات در رشته تعلیم و تربیت در 1307 ش به ایران برگشت و به تدریس زبان آلمانی در مدرسه صنعتی شیراز پرداخت. سپس در سال 1308 ش به تهران آمد و مدتی در ارکان حزب مترجم بود و سپس معلمی مدرسه صنعتی و آموزشگاه صنایع را اختیار کرد .
وی پس از مراجعت به ایران، با «صادق هدایت» در سال 1309 ش آشنایی پیدا کرد . در همین سال آنان به این فکر افتادند تا درباره هجوم هایی که به ایران شده و صدماتی که به فرهنگ ایران وارد گردیده، داستانهایی بنویسند. با پیوستن «شین پرتو» به آنان، کتاب انیران را در 1310 ش نوشتند که شامل سه داستان بود. هدایت «سایه مغول» را نوشت و علوی «دیو» را درباره هجوم اعراب به ایران و «شین پرتو» داستان حمله اسکندر به ایران را نوشت. در همین ایام، «مجتبی مینوی» ، «مسعود فرزاد» به آنان پیوستند گروهی ملقب به «ربعه» را تشکیل دادند که در واقع این گروه نماینده ادبیات نوین ایران بود.
وی در سال 1310 ش، داستان «باد سام» را نوشت و با کمک هدایت آن را توسط «محمد رمضانی» مدیر کتابخانه شرق، در تهران به چاپ رساند.
آقا بزرگ همراه با «ایرج اسکندری» و دکتر«تقی ارانی» به چاپ مجله «دنیا» در یکم بهمن 1312 ش در تهران پرداختند، که علوی مقالات خود را با نام مستعار «فریدون ناخدا» منتشر می کرد. هدف اساسی و عمده مجله دنیا روشنگری و آشنا کردن دانشجویان ، محصلین و جوانان ایرانی با آخرین دستاوردهای دانش ، صنعت فن و هنر جهان آن روز بود. بعد از مدت کوتاهی از انتشار این مجله، گروهی از روشنفکران، تحصیل کردگان، محصلین و جوانان حول محور مجله دنیا و ارانی گردآمدند که بعدها به «گروه ارانی» معروف شد.
در سال 1315 ش با دوشیزه ای از خاندان سید«محمد صادق طباطبایی» ازدواج کرد که «مانی علوی» حاصل این ازواج است.
در 21 اردیبهشت 1316 ش به همراه گروهی که بعدها به «گروه 53 نفر» یاد شد، تحت عنوان فعالیت کمونیستی و براندازی حکومت وقت متهم و به 7 سال زندان محکوم شد ولی در مهر ماه 1320 ش با برکناری رضا شاه، بعد از چهار سال و نیم از زندان آزاد گردید. در همین سال(1320) در جلسه تشکیل «حزب توده ایران» شرکت کرد و به عضویت در کمیته مرکزی آن درآمد. در سال 1322 ش به عضویت در هیئت مدیره انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی(وکس) و سردبیری مجله «پیام نو» نائل شد.
در تیر ماه 1325 ش به عضویت در نخستین کنگره نویسندگان ایران که انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی تشکیل داد، درآمد. در سال 1332 ش مدال صلح را به پاس خدماتی که در راه صلح و تفاهم بین المللی انجام داد از سوی «شورای جهانی صلح» دریافت کرد. وی در همین سال در دانشگاه همبولت آلمان به عنوان پروفسور مهمان(Guest Professor) شروع به کار کرد. در 1335 ش با گرترود ازدواج کرد و در1336 ش در پلنوم چهارم حزب توده ایران در مسکو شرکت داشت . در سال 1343 ش، بعد از نشر کتاب «تاریخ و تحول ادبیات معاصر ایران» به لقب پروفسوری نائل آمد.
در 12 فروردین 1358 ش پس از 26 سال به ایران سفر کرد و در جلسه کانون نویسندگان ایران شرکت کرد. آخرین سفر خود به ایران را در فروردین 1371 ش به انجام رساند، در این سفر به بسیاری از شهرها و روستاها رفته و می خواست از نزدیک با وضع مردم آشنا شود.
وی از بنیانگذاران داستان نویسی سیاسی ایران است و اولین نویسنده ای است که پایه ادبیات زندان را نهاد. تلاش بسیاری را برای گسترش زبان فارسی در کشورهای آلمانی زبان به عمل آورد و در روز 28 بهمن 1375 ش به علت سکته قلبی در بیمارستان فریدریش هاین در برلین دارفانی را وداع گفت.
فهرست کتابها و مقالات:
کتابها:
فارسی:
1308 1 . «دوشیزه اورلئان» ]ترجمه از آلمانی[، اثر شیللر، تاریخ چاپ 1308 ش، تهران؛
2 . «کسب و کار میسیس وارن» ]ترجمه از انگلیسی[، اثر برنارد شاو، 1308 ش، تهران ؛
1310 3 . «دیو،دیو» ]مجموعه داستان تاریخی[، 1310 ش، تهران؛ شامل سه داستان: «انیران» ]نوشته بزرگ علوی[، «سایه مغول» ]نوشته صادق هدایت[، «شب بدمستی» ]نوشته شین پرتو[ ؛
4 . «باد سام» ]داستان تاریخی[ ، 1310 ش ، تهران ؛
1313 5 . «چمدان» ]مجموعه داستان[، 1313 ش، تهران؛ شامل شش داستان: «چمدان»(نگارش خرداد 1311 ش)، «عروس هزار داماد»(نگارش 8 شهریور 1311) ، «قربانی»(نگارش فروردین 1312)، «تاریخچه اتاق من»(نگارش آذر 1313) ، «سرباز سربی»(نگارش دی1313) ، «شیک پوش» (نگارش دی 1313)؛
1320 6 . «دوازده ماه» ]ترجمه از روسی[ ، اثر ساموئل مارشاک ، تاریخ چاپ ؟ ]1320 تا 1332 [ ؛
7 . «نخستین عشق» ]ترجمه از روسی[ ، اثر گورکی ، تاریخ چاپ ؟ ]1320 تا 1332 [ ؛
8 . «مستنطق» ]ترجمه از انگلیسی[ ، اثر جی.بی پریستلی ، تاریخ چاپ ؟ ]1320 تا 1332 [ ]این نمایشنامه در 1325 توسط عبدالحسین نوشین پس از گشایش تئاتر فردوسی به روی صحنه آورده شد.[ ؛
9 . «گل های سفید» ]ترجمه از آلمانی[ ، اثر اشتفان تسواک ، تاریخ چاپ ؟ ]1320 تا 1332 [ ؛
1321 10 . «حماسه ملی ایران» ]ترجمه از متن آلمانی[ ،اثر تئودور نولدکه، تاریخ ترجمه 1314 ش، 1321ش ، تهران ؛
11 . «ورق پاره های زندان» ]مجموعه داستان[، 1321 ش، تهران؛ شامل پنج داستان: «پادنگ» (نگارش 6 آذر 1317، زندان قصر) ، «ستاره دنباله دار» (نگارش آذر 1317 ، زندان قصر) ، «انتظار» (نگارش 14 دی 1317 ، زندان قصر) ، «رقص مرگ» (نگارش 8 اردیبهشت 1320) ]این داستان در 1377 در مجموعه داستان چمدان نیز به چاپ رسید[، «عفو عمومی» (نگارش 7 آذر 1320، شهرری، بیمارستان فیروزآبادی) ؛
1323 12 . «پنجاه و سه نفر» ]رویدادهای زندان و مسائل مربوط به گروه ارانی، خاطرات زندان[ ، نگارش 1322 – 1323 ش ، چاپ 1323 ش، تهران ؛
1327 13 . «نامه ها» ]مجموعه داستان، در بعضی نشرها با عنوان «گیله مرد» نیز چاپ شده است[ ، اسفند 1327 ش، تهران ؛ شامل نه داستان: «نامه ها» ، «گیله مرد» (نگارش شهریور 1326) ، «اجاره خانه»، «دزاشوب»، «یه ره نچکا»، «یک زن خوشبخت»، «رسوایی»، «خائن» (نگارش آذر 1327) ، «پنج دقیقه پس از دوازده» ؛
14 . «اوزبکها روندی در فرهنگ و جامعه شناسی مردم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی»، 1327 ش، کتابخانه مرکزی، تهران ؛
1329 15 . «باغ آلبالو» ، ]ترجمه از روسی[ ، اثر آنتوان چخوف ، 1329 ش ؛
1331 16 . «چشمهایش» ]رمان[ ، نگارش آذر 1330 – اردیبهشت 331 ، چاپ 1331 ش، تهران ؛
1357 17 . «میرزا» ]مجموعه داستان[ ، نیمه اول 1357 ش ، تهران ؛ شامل پنج داستان: «آب» ، «میرزا» (نگارش آبان 1347 ، برلین) ، «تحت الحنکی» (نگارش دی 1349 ، برلین) ، «احسن القصص» (نگارش اسفند 1350 ، برلین) ، «دربدر» (نگارش اسفند 1352 ، برلین) ؛
18 . «یکه و تنها» ]مجموعه داستان[ ، نگارش اسفند 1351 ش ، چاپ نیمه اول 1357 ش ، تهران ؛ شامل دو داستان: «دیو ، دیو» و «وبا» ؛
19 . «سالاریها» ]رمان[ ، نگارش اسفند 1354 ش، برلین ، چاپ نیمه اول سال 1357 ش ، تهران؛
1362 20 . «موریانه» ]رمان[ ، نگارش 1362 ش ، چاپ فروردین 1362 ش، تهران ؛
1374 21 . «خاطرات بزرگ علوی(در ارتباط با طرح تاریخ شفاهی چپ ایران)»، به کوشش حمید احمدی، آذر 1374 ، برلین ؛
1377 22 . «روایت» ]رمان[ ، تاریخ نگارش 19 آبان 1357 ش ، تاریخ چاپ 1377 ش ، تهران ؛
23 . «نامه های برلن از بزرگ علوی در دوران اقامت آلمان» ، به کوشش دکتر ایرج افشار، 1377، تهران ؛
24 . «برگزیده آثار بزرگ علوی»، به کوشش محمد بهارلو، 1377ش، نشر علم، تهران؛
1382 25 . «درخلوت دوست، نامه های بزرگ علوی به باقر مؤمنی»، 1382 ش، عطائی، تهران؛
26 . «از برلن تا «ال سریتو» »[درباره سفر بزرگ علوی به امریکا و برخی از خاطرات ایشان] ، به کوشش نرسی جعفری، تاریخ چاپ ؟ ؛
آلمانی ، انگلیسی، فرانسه و روسی:
1955 27 . «Kämpfen des Irans»]آلمانی[ (مبارزه ایران)، 1955 م، برلین شرقی ]این کتاب به زبان روسی نیز نشر یافته است[ ؛
1956 28 . «Blutiges Erdöl» ]آلمانی[ ، 1956 م، لایپزیگ ؛
1957 29 . «Das Land der Rosen und der Nachtigallen» ]آلمانی[ ، 1957 م، برلین شرقی ؛
1959 30 . «Ihre Augen»]رمان، آلمانی[ (ترجمه چشمهایش)، ترجمه H. Merzig، 1959م، برلین شرقی ؛
1960 31 . «Die weiβe mauer» ]رمان ، آلمانی[ (دیوار سفید) ، 1960 م ؛
1961 32 . «Die blinde Eule»]آلمانی[ (ترجمه بوف کور صادق هدایت) ، با همکاری G. Henniger، 1961 م، برلین شرقی ؛
1963 33 . «ترجمه حاجی آقا صادق هدایت»]آلمانی[، با همکاری W. Sundermann، 1963 م، برلین شرقی ؛
1964 34 . «Geschichte und Entwicklung der modernen Persischen literature» ]آلمانی[(تاریخ و تطور ادبیات نوین ایران)، 1964 م، برلین شرقی؛
35 . معرفی بیش از 100 نویسنده و شاعر تاریخ معاصر ایران به زبان آلمانی در دایره المعارف ادبی آلمان «Kindler literature lexicon» ، 1964 م، تجدید چاپ با اضافات 1984 م ؛
1965 36 . «Persische-Deutsche Wörterbuch» (فرهنگ لغات فارسی به آلمانی) ، با همکاری H. Junker ، 1965 م، برلین شرقی ؛
1967 37 . «Lehrbuch der Persischen Sprache» ]آلمانی[ (کتاب درسی فارسی برای آلمانی زبانان) ، با همکاری مانفرد لورنس، 1967 م، برلین شرقی ؛
1968 38 . «Durchblättert ist des leben Buch» ]آلمانی، مبتنی بر تئوری دانشمند روسی ژوکوفسکی و «ترانه های خیام» صادق هدایت[ (ترجمه فارسی عنوان کتاب:افسوس که دوران جوانی طی شد(رباعیات خیام))، ترجمه به شعر آلمانی Martin Remané ، 1968 م، برلین شرقی (این کتاب به انگلیسی نیز در اروپا و امریکا به چاپ رسیده است ) ؛
1977 39 . «Die Sieben Prinzessinen» ]آلمانی[ (ترجمه هفت پیکر نظامی گنجوی) ، 1977 م، برلین شرقی ؛
1985 40 . «The Prison Papers of Bozorg Alavi» ]انگلیسی[ (ورق پاره های زندان) ، ترجمه : دنه رفعت ، 1985 م، دانشگاه سیراکوس امریکا ؛
1989 41 . «Her Eyes» ]انگلیسی[ (چشمهایش) ، ترجمه پروفسور احسان یارشاطر و جان اُکین ، 989 م، امریکا ؛
2004 42. «DANSE MACABRE» [فرانسه] (رقص مرگ) ، ترجمه Renaud SALINS ، 2004 م، L’Aube ، فرانسه ؛
مقالات :
فارسی :
1303 43 . «گوته و ایران» ، شرق ، ش1، 1303 ش :صص 353 – 360 ؛
1309 44 . «نولدکه، تئودور: حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی»، شرق، ش1، 1309 ش :صص 115 – 117، 183 – 186، 241 – 243، 293 – 296، 434 – 436 و 501 – 503 ؛
1324 45 . «صادق هدایت»، پیام نو، ج1 ش12،آبان 1324 ش :صص 25 – 29 ؛
1325 46 . «بحث درباره نثر فارسی معاصر»، نخستین کنگره نویسندگان ایران، 1325 ش، صص 183 – 185 ؛
47 . «نخستین کنگره نویسندگان ایران»، پیام نو، ج2 ش9، خرداد 1325 ش :صص 1 – 32 و 101 – 109 ؛
1327 48 . «خیام و دوره او»، مردم، ج3 ش3، آذر 1327 ش :صص 64 – 80 ؛
49 . «خیام شاعر»، مردم، ج3 ش4، دی 1327 ش :صص 50 – 68 ؛
1330 50 . «صادق هدایت»، پیام نو، ج4 ش10، 1330 ش :صص 13 – 17 ؛
51 . «خزان بهار» ]درباره وفات ملک الشعرا[ ، پیام نو، ج4 ش11/12، 1330 ش :صص 1 – 13 ؛
1331 52 . «یادداشت های سید ابوالحسن علوی در شرح حال رجال دوره مشروطیت»، یغما، 1331ش ؛
1340 53 . «چشمهایش»، راهنمای کتاب، ش4 (1340) : صص 209 – 210 ؛
1342 54 . «درباه یونانیان و باربارها، اثر امیر مهدی بدیع» ، کاوه ]جدید[ ، ش1 :صص 234 – 238 ؛
55 . «درباره شوهر آهو خانم» ]اثر محمد علی افغانی[ ، کاوه ]جدید[ ، ش2 :صص 134 – 142 ؛
1350 56 . «سفری به لنین گراد»، کاوه ]جدید[ ، ش9 :صص 5 – 15 ؛
57 . «درباره کتاب تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران ]از ابوالقاسم طاهری[ » ، کاوه ]جدید[ ، ش9، صص 606 – 610 ؛
1351 58 . «متون جدید کردی کرمانجی(از جویس بلو)»، نوشته: لورنس، مانفرد و بزرگ علوی، راهنمای کتاب، ش15 (1351ش) :صص 830 – 831 ؛
1356 59 . «گوته و ایران»، کاوه، ج15 (1356ش) ش4 :صص 18 – 23 ؛
60 . «نامه ای(درباره مجتبی مینوی)»، کاوه ، ش15 (1356ش) :صص 57 – 59 ؛
1360 61 . «تاریخ و هنر سغدیها از دوران باستان تا فتح اعراب(از بلینیتسکی)، آینده، ش7 (1360ش) : صص 226 – 231 ؛
62 . «دیداری از وطنم پس از بیست و شش سال»، آینده، ش7 (1360ش) :صص 750 – 752 ؛
1361 63 . «به بهانه اخلاق ناصری» ]چاپ مجتبی مینوی[ ، آینده، ش8 (1361) : صص 129 – 135 ؛
64 . «فرزاد، انسان رنجدیده و ستیزگر»، آینده، ش8 (1361) : صص 233 – 241؛
1364 65 . «ترجمه رباعیات خیام به زبان آلمانی»، نامواره دکتر محمود افشار، ج1 (1364) : صص 174 – 185 ؛
66 . «اندر ترجمه گلستان و بوستان به زبان آلمانی»، ایران نامه، ش3 (1364) : صص 682 – 689 ؛
1366 67 . «تاثیر نوشته های فارسی در ادبیات انگلیسی» ]نوشته حسن جوادی به انگلیسی[ ، ایران نامه، ش5 (1366) : صص 529 – 533 ؛
1367 68 . «ستاره و گل» ]از آنماری شیمل[ ، ترجمه مجید جلیلوند ]اصل مقاله به آلمانی[ ، آینده، ش14 (1367) : صص 355 – 360 ؛
69 . «فرزاد، انسان رنجدیده و ستیزگر»، مقالات تحقیقی درباره حافظ شیراز ، 1367 ش : صص 29 – 33 ؛
1368 70 . «لغات دخیل در زبان عربی» ]از آسیه اسبقی[ ، آینده، ش15 (1368) :صص 82 – 86 ؛
71 . «بسیاری از داستانهای ایرانی با آثار جهانی قابل مقایسه اند» ، آدینه، ش42 (اسفند 1368) : صص 14 – 17 ؛
72 . «نامه بزرگ علوی]درباره کتاب نقدی بر حافظ[ » در مقالات حافظ، نوشته دکتر حسینعلی هروی، به اهتمام عنایت الله مجیدی ، تهران، کتاب سرا، 1368 ش، صص 174 – 175 ؛
1369 73 . «گنجینه مقالات» ]از دکتر محمود افشار[ ، آینده، ش16 (1369) : صص 783 – 784 ؛
74 . «خانلری فرهنگی و خانلری سیاسی»، دنیای سخن، ش34 (مهر 1369) : صص 11 – 12 ؛
75 . «گفتگوی محمود دولت آبادی و بزرگ علوی درباره صادق هدایت»، آرمان، ش8/9 (دی 1369) : صص 24 – 27 ؛
1370 76 . «مصاحبه با بزرگ علوی» ]توسط جلال سرافراز و جواد کاراندیش[، آدینه، ش67 (بهمن 1370) : صص30– 35؛
1371 77 . «مصاحبه با بزرگ علوی»، آدینه، ش 68 – 69(نوروز 1371): صص42 – 47؛
78 . «درباره عبدالحسین نوشین»، کلک، ش 27 (خرداد 1371): صص 71 – 78 ؛
1372 79 . «دیدار با بزرگ علوی»، نگاه نو ، ش4 (تیر،خرداد 1372) : صص 140 – 151؛
1373 80 . «درباره دکتر پرویز ناتل خانلری»، ایران شناسی، 6 (1373): صص 681 – 684 ؛
81 . «هدایت و داستان کوتاه»، سیمرغ (ل)، ش 54.55 (دی 1373) : صص 45 – 50؛
1374 82 . «حماسه ایستادگی»، دفتر هنر، ش 4 (مهر 1374): صص 291 – 292 ؛
83 . «سید محمد علی جمال زاده»، سیمرغ(ل)، ش 61(بهمن 1374):صص 31 – 33؛
1375 84 . «ایرانی در یونان»، نامواره دکتر محمود افشار، ج9(1375):صص 4835 – 4843 ؛
85 . «من مدیون صادق هدایت هستم»، دفتر هنر، ش 6 (مهر 1375) : صص 601 – 609 ؛
86 . «درباره محمد جعفر محجوب»، بررسی کتاب، ش 23 (پائیز 1375) : صص 262 – 264 ؛
87 . «می خواستم نویسنده بشوم»، کلک، ش 80 – 83 (بهمن 1375): صص 791 – 799 ؛
88 . «نامه هایی از بزرگ علوی» [به علی دهباشی] ، کلک، ش 80 – 83 (بهمن 1375) : صص 768 – 777 ؛
1376 89 . «بزرگ علوی : ستایش زندگی»، دنیای سخن، ش 73 (فروردین 1376): صص 36 – 43 (مصاحبه با رامین جهانبگلو) ؛
90 . «سفرنامه به ایران، آخرین سفر»، زمان، ش 15 (فروردین 1376): صص 28 – 33 ؛
91 . «سیاست مرا به بی راهه کشاند»، دنیای سخن، ش 73 (فروردین 1376) : صص 44 – 46 (مصابه با محمد رضا شفیعی کدکنی و مرتضی کاخی) ؛
92 . «هدایت، علوی، دولت آبادی»، دنیای سخن، ش 73 (فروردین 1376) : صص 48 – 50 (مصاحبه با محمود دولت آبادی) ؛
93 . «گفت و گو، هنر داستان نویسی»، بررسی کتاب، ش25 (بهار 1376): صص 24 – 29 (با جلال سرافراز و جواد کاراندیش) ؛
94 . «نامه بزرگ علوی به تقی زاده»، به کوشش ایرج افشار، کلک، ش 85 – 88 (تیر 1376): صص 190 – 192 ؛
95 . [نامه به احمد سیف] ، نگاه نو، ش 33 (تابستان 1376): صص 266 – 267 ؛
96 . «نامه های علوی به سیمرغ»، سیمرغ ش 71 – 72(مهر 1376): صص 62–65؛
97 . «پیش سخن» ]درباره دکتر پرویز ناتل خانلری [، سخنواره، تهران، 1376: صص 23 – 30 ؛
98 . «مصدق و شاه»، ]مقاله ای است که به مناسبت انتشار کتاب «تقریرات مصدق در زندان» نوشت[ ، تاریخ ؟ ؛
99 . «درباره کتاب بر بالهای خیال[نوشته مسعود عطایی]»، تاریخ ؟ ؛
آلمانی ، انگلیسی و روسی:
1960 100 . «Die Ersten persischen Bibliographien» ]آلمانی[ ، در جشن نامه یکصد و پنجاهمین دانشگاه هومبولت ، 1960 م، برلین شرقی ؛
1963 101. “Die wesentlichen zuge der modernen Persischen poesie”[آلمانی], Trud. XXV Mazhdunarod. Kong. Vostokovedov, Moskva, 1960 Tom II (1963) p. 280-285;
1967 102. “From modern Iranian literature” [انگلیسی], Yadname-ye Jan Rypka, (1967) p. 167- 172;
1976 103. “The Man From Gilan (1947)” [انگلیسی], S. M. Moosavi (Translator), Literature East & West, 20, 1976, p. 85-98;
104. “From Scraps of paper from prison (1941)” [انگلیسی], D. A. Shojai (Translator), Literature East & West, 20, 1976, p. 32-43;
105. “Alavi’s her eyes: a plot summary (1952)” [انگلیسی], M. R. Ghanoonparvar (Translator), Literature East & West, 20, 1976, p. 108-110;
1981 106. “Zur Geschichte und Entwicklung der modernen Persischen Erzahlprosa” [آلمانی], Die Horen, 122 ii, 1981, p, 37-49;
107. “Einer aus Gilan” [آلمانی], H. Melzig (Translator), Die Horen, 122 ii, 1981, p. 68-81;
1982 108. “S. M. A. Djamalzadeh und seine Werke”, Iranzamin, 1 v-vi, 1981-82, p. 65-73;
1983 109. “Durchblattert ist des Lebens Buch: Vierzeiler von Omar Chajjam [Umar Khayyam]” [آلمانی], Bozorg Alavi (Translator), Berlin: Rutten und Loening, 1983, pp. 153;
1984 110. “Die beiden Ehemanner: Prosa aus Iran” [آلمانی], E. Fichtner (Translator), Bozorg Alavi (Editor), Berlin: Rutten und Loening, 1984, pp. 451;
1985 111. “Zu einigen Ubersetzungen deutscher Theaterdichtung ins Persische” [آلمانی], Zentralblatt fr Bibliothekswesen (50 Jahre Orientalische Abteilung 1919-1969, 85 Beihelft) 1919-1969, 1985 p. 60-66 ;
1988 112. ” Persische lehnworter im Arabischen von Asya Asbaghi” [آلمانی], Otto Harrassowitz, 1988;
1989 113. “Her Eyes / Bozorg alavi” [انگلیسی], J.O’Kane (Translator), Modern Persian Literature Series, Lanham : University Press of America & Bibliotheca Persica, 1989, pp. 215 [Translation of Chashmhayash] ;
1992 114. Persische Chrestomathie, bearbeitet von Manutschehr Amirpur. Teil 1: Gile-mard von Bozorg Alavi, Spektrum Iran, 5 iv, 1992, p. 3-61;
1993 115. “Zur Zeitgenossischen Persischen Erzahlprosa”[آلمانی], Spectrum Iran, 6 iv, 1993, p. 63-83;
116. “Lehrbuch der Persischen Sprache” 6 rev. Ed.> Bozorg Alavi, M. Lorenz, Leipzig: Langenscheidt, 1993, pp. 308 ;
1994 117. “Lehrbuch der Persischen Sprache” 7 durchges. Aufl.> Bozorg Alavi, M. Lorenz, Leipzig: Langenscheidt, 1994, pp. 351 ;
1995 118. “Forug Farrohzad” [آلمانی], Bozorg Alavi, P. Zieme (Editor), Iran und Turfan: Beitrage Berliner Wissenschaftler, Werner Sundermann zum 60, Geburtstag gewidmet, Iranica, Wiesbaden: Harrassowitz, 1995, p. 22-33;
119 . «ستاره و گل» ]آلمانی[ ، مجله تحقیقی OLZ ، برلین شرقی، تاریخ ؟؛
120 . «Critical writings on the renewal of Iran» ]مقاله ای برای جشن نامه اول «ایلول ساتن» [، تاریخ ؟؛
فهرست مقالات و کتابهای مرتبط:
کتابها:
فارسی:
1336 1 . کار، فریدون : «شعله های جاوید: شامل نمونه های ممتازی از آثار صادق هدایت، بزرگ علوی، محمد علی جمال زاده، سعید نفیسی، محمد حجازی، علی دشتی، رسول پرویزی، درویش، حاج سید جوادی، ابوالقاسم پرتو اعظم، نوری، شین پرتو، شهران»، تهران،1336ش ؛
1358 2 . دستغیب، عبدالعلی : «نقد آثار بزرگ علوی»، تهران، 1358 ش ؛
1383 3 . افشار، ایرج : «نادره کاران (سوکنامه ناموران فرهنگی و ادبی) (1304 – 1381 ش)»، به کوشش محمود نیکویه، قطره، تهران، 1383 ش ؛
آلمانی، انگلیسی، روسی:
1996 4. Kamshad, Hassan, “Modern Persian Prose Literature”, Ibex Publishers, 1996;
مقالات:
فارسی:
1372 6 . جمشیدی، اسماعیل : «آیا «موریانه» آقای بزرگ علوی «ورق پاره های زندان» را خورده است؟»، گردون، ش 27 – 28 (مرداد 1372): صص 76 – 78 ؛
7 . مؤمنی، باقر : «بزرگ علوی جوان»، نگاه نو، ش 23 (بهمن 1372): صص 98 – 112 ؛
1373 8 . آرمین، منیژه : «جایگاه زن در قصه معاصر»، پیام زن، سال 3، ش 5، مرداد 1373، صص 54 – 57 ؛
1374 9 . بهارلو، محمد : «جامعه شناسی زبان و نسل اول نویسندگان ما(محمد علی جمال زاده، صادق هدایت، بزرگ علوی، صادق چوبک)، نگاه نو، ش 27 (بهمن 1374): صص 97 – 111 ؛
10 . نقره کار، مسعود : «واپسین دیدار و گفتار با بزرگ علوی»، گردون، ش 55 ، مرداد 1374، صص 35 – 38 ؛
1375 11 . جمال زاده، محمد : «به پاس دوستی هفتاد ساله با دودمان علوی»، کلک، ش 80 – 83 (بهمن 1375): صص 761 – 767
12 . جهانبگلو، رامین : «خداحافظ آقا بزرگ»، کلک، ش 80 – 83 (بهمن 1375): صص 789 – 790 ؛
13 . خامه ای، انور : «در سوگ یار هدایت و همکار ارانی»، کلک، ش 80 – 83 (بهمن 1375): صص754 – 760 ؛
14 . خانلری، پرویز ناتل : «خاطراتی از بزرگ علوی»، کلک، ش 80 – 83 (بهمن 1375): صص 778 – 788 ؛
15 . «درگذشت بزرگ علوی»، جهان کتاب، ش 31 – 32 (اسفند 1375) : ص 64 ؛
16 . گودرزی، محمود : «در رثای یک دوست[آقا بزرگ علوی]»، ره آورد، ش 43 (زمستان 1375): صص 386 – 388 ؛
17 . مسکوب، شاهرخ : «آقا بزرگ [علوی]»، ایران نامه، 15 (6-1375): صص 165 – 168 ؛
18 . مؤمنی، باقر : «بزرگ علوی جوان»، مهرگان، 5 (1375) ش 2 : صص 74 – 87 و ش 3 – 4 : صص 153 – 163 ؛
19 . [خبر درگذشت بزرگ علوی] ، روزنامه همشهری، 1375
20 . نیکپور، مسعود : «در سوگ درگذشت یک استاد»، روزنامه اطلاعات، 14 اسفند 1375 ؛
1376 21 . احمدی، حمید : «بزرگ علوی و سرنوشت داستان رقص مرگ»، بررسی کتاب، ش 25 (بهار 1376): صص 13 – 19 ؛
22 . امیری، منوچهری : «دیدار با بزرگ علوی در شیراز»، بررسی کتاب، ش 25 (بهار 1376): صص 20– 22 ؛
23 . سلطانی، پوری : «کتاب شناسی بزرگ علوی»، نگاه نو، ش 32 (بهار 1376): صص 221 – 227 ؛
24 . عاصمی، محمد : «آقا بزرگ که هیچ روز از نود سالگیش از حادثه خالی نبود»، بررسی کتاب، ش 25 (بهار 1376): صص 8 – 12 ؛
25 . میرزائی، علی : «آقا بزرگ هم رفت»، نگاه نو، ش 32 (بهار 1376)
26 . «زندگانی بزرگ علوی در یک نگاه»، بررسی کتاب، ش 25 (بهار 1376): صص 6 – 7 ؛
27 . گلشیری، هوشنگ : «از هرچه رفته علوی داستان نویس است»، آدینه، ش 116 – 117 (نوروز 1376): صص 17 – 23 ؛
28 . «درگذشت بزرگ علوی»، آدینه، ش 116 – 117 (نوروز 1376): ص 16 ؛
29 . جمال زاده، محمد : ]درباره بزرگ علوی [، دنیای سخن، ش 73 (فروردین 1376): ص 51 (مصاحبه با مینو مشیری) ؛
30 . درویشیان، علی اشرف : «بزرگ علوی بزرگمرد ادبیات ستیز و تعمق»، دنیای سخن، ش 73 (فروردین 1376): صص 46 – 47 ؛
31 . روشندل، مهدی : «بر مزار آقا بزرگ»، آدینه، ش 119 (تیر 1376): صص 40 – 41 ؛
32 . موسوی، نسترن : «هویت زنانه در آثار علوی»، آدینه، ش 119 (تیر 1376): صص 27 – 30 ؛
33 . شاهین پر، ناصر : «خاطرات ادبی» [از بزرگ علوی و غلامحسین ساعدی] ، بررسی کتاب، ش 26 (تابستان 1376): صص 216 – 217 ؛
34 . کارگر، داریوش : «آقا بزرگ رفت»، چشم انداز، ش 18 (تابستان 1376): صص 135- 136 ؛
35 . کرمی بوشهری، فریدون : «بزرگ علوی در گذرگاه چارلی»، سیمرغ، ش 71 – 72 (مهر 1376): صص 85 – 86 ؛
36 . بهارلو، محمد: «علوی نویسنده روش اندیش»، آدینه، ش 124، (بهمن 1376)، صص 58 – 59 ؛
1381 37 . «وطن من گستره پهناور زبان فارسی است»، گفت و گو با خسرو ناقد، روزنامه همشهری، 19 اردیبهشت 1381 ؛
38 . «سالگشت درگذشت بزرگ علوی»، عصر نو، سه شنبه 29 بهمن 1381 ؛
39 . «گفتگو با محمود دولت آبادی، جمال میرصادقی و عنایت سمیعى به مناسبت ششمین سالگشت خاموشى بزرگ علوی»، سایتroshangari.com ، 1381؛
1382 40 . احمدی، حمید : «درباره بزرگ علوی» [به مناسبت صدمین سالگرد تولد بزرگ علوی] ، مصابه از ستاره درخشش ، سایت VoAnews.com ؛
1383 41 . روشنگر، مجید :«ادبیات مهاجرت حاصل ناپایداری اجتماعی»، مصاحبه از سیروس علی نژاد، سایت فارسی بی. بی. سی. ؛
42 . کریم خانی، حمید :«قتل های زنجیره ای از شاهان به ارث رسید، جنایتکاری بنام سرپاس مختاری»، تاریخ ؟ ؛
آلمانی، انگلیسی، فرانسه، روسی:
1959 43 . “Bozorg Alavi’s Portmanteau” [چمدان بزرگ علوی ، انگلیسی ], G.M. Wickens, Univ. Toronto Q., 28 (1959) , p. 116-133;
1966 44. “Net over Tijd. Novelle van Bozorg Alawi” [آلمانی], H. Kohlbrugge, Persica, 2 (1965-6), p. 123-127;
1968 45. “Die Masjid Mir Bozorg in Amol” [آلمانی], W. Kleiss, Archaeologische Mitteilungen aus Iran, N.F. 1 (1968) p. 163 – 180;
1980 46. “ТВОРЧЕСТВО БОЗОРГА АЛЯВИ”[درباره آثار بزرگ علوی، روسی] , МОВСЕСЯН, Г.О. [موسسیان] , ЕРЕВАН: ИЗДАТЕЛЬСТВО АН АРМЯНСКОЙ ССР,1980
1985 47. “The prison papers of Bozorg alavi: a Literary odyssey” [انگلیسی], D. Raffat, Syracuse (USA): Syracuse University Press, 1985, pp. 246;
1995 48. “Marking Boundaries, Marking Time: The Iranian Past and the Construction of the Self by Qajar Thinkers” [انگلیسی], Juan R.I. Cole, Conference of the Middle East Studies Association of North America, Dec. 1995;
1996 49. “Theorizing “Third-World” Film Spectatorship” [انگلیسی], Naficy, Hamid, Wide Angle – Volume 18, Number 4, October 1996, pp. 3-26 ;
2001 50. “Literature of captivity: The Book of Prison, Interview with Nasser Mohajer” [انگلیسی],Ardeshir Mehrdad, Iran bulletin, March 2001;
2004 51. “D’amour et de mort” [فرانسه], Blandine Longre, novembre 2004, sitartmag.com ;
2005 52. “Bozorg Alavi”, Britannica Encyclopedia, CD Deluxe 2005;
53.”Bozorg Alavi”, Opentopia Encyclopedia, encycl.opentopia.com;
54. “Bozorg Alavi”, barayefarda.com/literature/biography;
55. “Bozorg Alavi”, nationmaster.com/encyclopedia ;
56. “Bozorg Alavi”, wikipedia.org/wiki/Bozorg_Alavi ;
57. “Bozorg Alavi”, nationmaster.com/encyclopedia/Bozorg-Alavi ;
58. “Littérature et individu en Iran”[فرانسه], Christophe BALAY,in Cemoti, n° 26 – L’individu en Turquie et en Iran, [En ligne], mis en ligne le . cemoti.revues.org/document26.html. Consulté le 5 septembre 2005 ;
59. “The Dominant Economic Discourse of Today’s Iran in Retrospect” [انگلیسی],Mohammad Maljoo, Oeconomicus, Volume VII, 2004-2005 ;
فیلم:
1350 60 . «فیلمی بر پایه‌ی داستان کوتاه «رقص مرگ» اثر بزرگ علوی»، زیبا کاظمی، مدرسه عالی تلویزیون و سینما، 1350 ش ؛
فهرست منابع و مآخذ:
1 . «خاطرات بزرگ علوی(در ارتباط با طرح تاریخ شفاهی چپ ایران)» ، به کوشش حمید احمدی، آذر 1374 ، برلین ؛
2 . «نامه های برلن از بزرگ علوی در دوران اقامت آلمان» ، به کوشش دکتر ایرج افشار، 1377 ،تهران ؛
3 . «فهرست مقالات فارسی» ، دکتر ایرج افشار ، ج1 ، 2 ، 3 ، 4 ، 5 ، 6 ؛
4 . http://www.bozorgalavi.com/ ؛
5 . http://www.amazon.com/ ؛
6 . http://www.roshangari.com/ ؛
7 . http://www.nli.ir/ ؛
8 . http://www.k.1.com/overall/index.cgi/bookstore/ ؛
9 . http://www.voanews.com/ ؛
10 . Index Islamicus (فهرست مقالات اسلامیکوس) ؛
11 . http://www.massoud-atai.com ؛
12 . http://www.bbcpersian.com ؛
13 . Britannica CD Deluxe 2005> Bozorg Alavi ؛
14 . «زیبا کاظمی… حاضر!»وازریک درساهاکیان،دوشنبه ١۳ مرداد ۱۳۸۲، سایت ایران امروز ، http://www.iran-emrooz.de/archiv/maqal ؛
15 . http://www-personal.umich.edu/~jrcole/index.htm ؛
16 . http://asre-nou.net ؛
17 . http://www.naghed.com ؛
18 . شجره نامه خاندان علوی، www.barjesteh.nl/alavi.htm ؛
19 . http://www.iran-bulletin.org/Art%20and%20Culture/Literatureofcaptivity.html
20 . http://www.wikipedia.org/wiki/Bozorg_Alavi
21 . http://www.nationmaster.com/encyclopedia/Bozorg-Alavi
22 . http://cemoti.revues.org/document26.html
23 . http://muse.jhu.edu/journals/
24 . http://sites.nt-logic.com/aube
